Przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów są złożone i wielorakie. Mogą tkwić np.: w postępowaniu samego ucznia jego motywach i przejawach jak również w niedociągnięciach w pracy dydaktyczno – wychowawczej. Przyczyny te mogą się także odnosić do czynników od ucznia niezależnych np.: zaniedbania środowiskowe, złe warunki bytowo – kulturowe w domu, długotrwała choroba, niekorzystna atmosfera panująca w rodzinie. Istotną przyczyną niepowodzeń szkolnych jest również nieharmonijny rozwój umysłowy dziecka, czyli rozwój jest prawidłowy lecz nie przebiega równomiernie we wszystkich funkcjach.
W przypadku stwierdzenia słabej sprawności umysłowej tworzy się wówczas przejaw rozbieżności między wymaganiami szkoły, a wynikami nauczania uzyskiwanymi przez poszczególnych uczniów, należy skorzystać w tym przypadku z pomocy pedagoga lub psychologa w szkole, a przede wszystkim poddać dziecko badaniom psychopedagogicznym. Badania takie – diagnostyczne prowadzi się w poradni psychologiczno – pedagogicznej, gdzie rodzice mogą się zgłaszać bez skierowania. Każde przedszkole i każda szkoła są związane z tego typu placówką. Badania są bezpłatne i odbywają się tylko za zgodą rodziców /prawnych opiekunów. Po badaniu rodzice mogą otrzymać pisemną opinię bądź informację albo instruktaż czy poradę.
Dokumentem, który pomoże dziecku w funkcjonowaniu szkolnym jest opinia poradni, zawiera ona opis słabych i mocnych stron funkcjonowania dziecka, a więc wskazuje jakie funkcje rozwijają się z opóźnieniem, co jest przyczyną trudności, a na jakich funkcjach można oprzeć się w pracy bieżącej i w terapii. Ponadto znajdują się tam wskazania i zalecenia jaką pomoc dziecko powinno otrzymać w szkole i w domu. Uczniom z trudnościami w nauce potrzebna jest pomoc nauczycieli uczących jak i codzienne wsparcie ze strony najbliższych. Jeśli problemy dziecka będą zauważone wcześnie i zaległości nie będą duże to pomoc będzie skuteczna. W celu przezwyciężenia trudności w szkołach prowadzone są dla uczniów potrzebujących zajęcia korekcyjno – kompensacyjne oraz dydaktyczno – wyrównawcze. Dziecko wówczas pracuje ze specjalistą, praca musi być dostosowana do jego możliwości i potrzeb.
Zbyt późno wykryte u ucznia zaburzenia rozwojowe oraz wszelkie zaniedbania mogą doprowadzić do nagromadzenia się braków w wiadomościach szkolnych oraz zaburzeń rozwoju osobowości (zachowania aspołeczne, fobia szkolna, itp.).
Często najtrudniejsze dla rodziców jest zaakceptowanie faktu, że dziecko ma trudności w nauce. Uczeń, który nie jest w stanie zaspokoić ambicji rodziców, znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji. Bardzo często rodzice krytykują wtedy swoje dziecko porównują z innymi, a ono czuje wówczas, że zawiodło oczekiwania rodziców. Rodzice powinni wiedzieć, że podstawowym warunkiem skutecznej pomocy dziecku są komunikaty, że jest ono kochane i akceptowane pomimo jego trudności.
Jak pomagać dziecku, które ma trudności w nauce?
1. Należy jak najwcześniej poinformować wychowawcę klasy o trudnościach dziecka; omówić jego problem oraz poprosić o współpracę, poradę, instruktaże do pracy z dzieckiem w domu.
2. Trzeba interesować się postępami dziecka; rodzice powinni systematycznie uczęszczać na zebrania klasowe i wykazywać zainteresowanie problemami dziecka. Ważne jest również odpowiednie zachowanie rodzica po przyjściu z wywiadówki, należy powstrzymać negatywne emocje. Najlepiej dać sobie czas na wyciszenie, by później podczas rozmowy z dzieckiem przekazać mu pozytywne informacje o nim jak i negatywne, gdy pojawią się problemy wspólnie ustalić ich rozwiązanie.
3. Bardzo istotna jest pomoc dziecku w odrabianiu lekcji – Rodzicu wspieraj, ale nie wyręczaj.
Dziecko z ,,trudnościami w nauce” winno wykonywać więcej ćwiczeń utrwalających materiał szkolny. Warto w domu też wspólnie powtarzać materiał z lekcji, aby nie dopuścić do nagromadzenia się zaległości, które w konsekwencji mogą doprowadzić do tego, że dziecko nie będzie w stanie sprostać wymaganiom szkolnym. Pomagając dziecku w odrabianiu zadań domowych nie należy go wyręczać, lecz wdrażać do samodzielnej pracy. W razie zauważenia trudności trzeba pomóc dziecku w taki sposób, aby nie czuło własnej nieudolności. Pracy z dzieckiem w domu powinien podjąć się rodzic bardziej opanowany, spokojniejszy, bardziej tolerancyjny na niepowodzenia dziecka czyli nie ten kto jest ,,mądrzejszy”, ale ten, kto ma najwięcej cierpliwości. Rodzic winien dopilnować, aby dziecko miało zawsze odrobioną pracę domową, spakowany plecak, niezbędne przybory do szkoły na następny dzień, itp.
4. Nie należy przeceniać znaczenia oceny.
Oceny otrzymane w szkole decydują o tym czy dziecko jest radosne, smutne, akceptowane czy odrzucone. Istotne jest, aby rodzic doceniał zawsze pracę dziecka, jego zaangażowanie w pracę, chwalił nawet za najmniejsze osiągnięcia. Dziecko będzie wtedy zadowolone i zmobilizowane do dalszego wysiłku. Rodzic nie powinien porównywać ocen swojego dziecka z ocenami rówieśników czy rodzeństwa.
5. Rodzic winien motywować dziecko do nauki.
Motywacja jest siłą do nauki, a skutecznym środkiem jest np. drobna nagroda, uznanie rodziców. Jeśli rodzic będzie interesować się tym, co dziecko robiło w szkole, przeglądać na bieżąco zeszyty dziecka, czytać wspólnie notatki z zajęć, chwalić dziecko gdy wykona ćwiczenie poprawnie – wtedy dziecko będzie czuło satysfakcję z własnych osiągnięć i chętniej będzie się uczyło.
Dziecko powinno wiedzieć, że rodzice są po jego stronie i może zawsze na nich liczyć. Ważne jest zapewnienie atmosfery zrozumienia, akceptacji i życzliwości.
6. Istotne w postępowaniu rodzica jest budowanie w dziecku poczucia jego własnej wartości.
Dziecko będzie pozytywnie myślało o sobie, gdy będzie miało poczucie własnej wartości. Znaczną rolę w budowaniu poczucia wartości dziecka ma wychowanie. Dziecko tworzy wiedzę o sobie na podstawie usłyszanych informacji, od najmłodszych lat myśli o sobie, analizuje co mówi o nim otoczenie. Z uwagi na to istotna jest pozytywna komunikacja, wzmacnianie, pochwały w odniesieniu do realnych sytuacji i zachowań dziecka.
7. Opracowanie planu dnia i organizacja czasu wolnego.
Dziecku należy w ciągu dnia wyznaczyć czas na naukę oraz czas wolny od zajęć. Bez pomocy rodziców we właściwym zaplanowaniu i zorganizowaniu dnia, dziecko zwłaszcza małe, szybko się zniechęci, gdyż nie poradzi sobie z organizacją czasu. Odpowiednią ilość czasu należy przeznaczyć na odrabianie lekcji i naukę. Konieczne jest zadbanie także o odpoczynek. Najlepszą formą spędzenia wolnego czasu jest aktywność fizyczna – np.: zabawa na świeżym powietrzu, jazda na rowerze, ma to bardzo duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Ważne jest również wspólne spędzanie czasu wolnego np.: rodzinne spacery, wspólne wyjście na lody, wycieczki, gry stolikowe.
8. Ograniczenie sytuacji, które mogą działać na dziecko rozpraszająco.
Gdy dziecko ma problemy z koncentracją uwagi, należy ograniczyć mu podczas pracy wszelkie bodźce, które by mu przeszkadzały (głośna muzyka, odgłosy z innych pomieszczeń, rozmowy telefoniczne itp.). Miejsce do pracy powinno być uprzątnięte, bez zbędnych przedmiotów przykuwających wzrok dziecka i rozpraszających jego uwagę. Obserwując u dziecka podczas ćwiczeń spadek zainteresowania, rozprężenie uwagi, należy przerwać ćwiczenia i zorganizować mu np.: zabawę słowną w dokończenie wyrazów, kto powie więcej wyrazów na daną literę, kilka ćwiczeń ruchowych, czy chwilę rozmowy przy herbatce i ciastku, itp.
Aby pomóc dziecku w nauce, należy przestrzegać ważnych zasad:
1. Należy od początku przyzwyczaić dziecko do wykonywania zadań domowych o tym samym czasie – Rodzic winien być konsekwentny w przestrzeganiu przyjętej zasady.
2. Wykonywanie zadań powinno odbywać się stale w tym samym miejscu (najlepiej, jeśli będzie to własny pokój i własne biurko), w ciszy, spokoju oraz odpowiednim oświetleniu.
3. Przed przystąpieniem do odrabiania lekcji dziecko powinno przygotować sobie potrzebne przybory.
4. Ważne jest stopniowanie trudności – najpierw należy wykonywać zadania trudniejsze, które wymagają więcej energii, a później przejść do zadań łatwiejszych.
5. Podczas pracy nie należy rozpraszać uwagi dziecka, nie odrywać od pracy, nie obciążać go innymi pracami, nie absorbować pobocznymi tematami.
6. Istotne jest by stosować, gdy zachodzi konieczność, małe przerwy w nauce.
7. Po wykonaniu każdego zadania, wymagającego od dziecka wysiłku, należy je pochwalić, obdarzyć uwagą.
8. Pomoc rodziców musi być przemyślana, nie może to być wyręczanie dzieci z ich obowiązków.
9. Należy stworzyć w domu odpowiednią atmosferę poszanowania nauki np.: gromadzenie odpowiedniej literatury, którą dziecko może wykorzystać do nauki, itp.
Kiedy dziecko nie powinno odrabiać lekcji?
1. Dziecko nie powinno odrabiać lekcji bezpośrednio po zakończeniu zajęć w szkole, ponieważ jest zmęczone i ma prawo do odpoczynku.
2. Tuż po obfitym posiłku, obiedzie, kolacji gdyż wówczas organizm jest nastawiony na trawienie.
3. Późnym wieczorem, po godzinie 20.
Lektura dla rodziców:
1. Faber, E. Mazlish ,,Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”, ,,Jak mówić żeby dzieci się uczyły”, Media Rodzina; G.W. Green ,,Jak pomagać dziecku w nauce” Warszawa 1997r; D. Stipek K. Seal ,,Jak nakłonić dziecko do nauki”, Warszawa 2002r.
2. Opracowała: Lidia Bugaj – Bobkiewicz
Materiały zebrała i przedstawiła
Agata Tęcza- Tuszakowska
